Jak chronić dzieci przed infekcjami w okresie jesienno-zimowym

dr Joanna Stryczyńska-Kazubska

Okres jesienno-zimowy to czas zwiększonego ryzyka infekcji dróg oddechowych. Szukamy informacji o naturalnych sposobach zwiększania odporności, o skutecznych suplementach i lekach. Na pewno zdrowy tryb życia, na który składa się odpowiednia ilość snu, zdrowa, zbilansowana dieta, przebywanie na świeżym, czystym powietrzu poprawiają kondycję naszego organizmu. Dieta dziecka powinna być różnorodna- owoce, warzywa, nabiał, ryby, mięso, jaja to produkty, które odpowiednio dobrane dostarczają potrzebne witaminy (B,C,A), pierwiastki takie jak żelazo i cynk. Kefiry, naturalne jogurty zawierają żywe bakterie (probiotyki). Wszystkie te składniki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego. Naturalne środki tj miód, czosnek, aronia itp., stosowane od lat, nie doczekały się co prawda badań potwierdzających skuteczność w zapobieganiu infekcji, nie są jednak szkodliwe, a ich właściwości mogą łagodzić niektóre objawy infekcji. Inaczej wygląda kwestia suplementów diety czy zestawów witamin sprzedawanych jako środki zwiększające odporność, często dość kosztownych, wobec których brak dowodów na wpływ większości z nich na nasz organizm.

Najlepiej udowodnioną skuteczność i bezpieczeństwo w walce z poważnymi infekcjami mają szczepienia ochronne.

Grypa i jej profilaktyka

Jedną z częstszych i poważniejszych chorób infekcyjnych w okresie jesienno-zimowym jest grypa. Każdego roku w naszym kraju (poza okresem pandemii) notuje się między 3,5 a 5 milionów zachorowań i podejrzeń grypy. Zakażenie wirusami grypy istotnie różni się, zarówno przebiegiem jaki i ryzykiem powikłań, od innych powszechnych zakażeń wirusowych powodujących tzw.”przeziębiania” Chore na grypę dziecko najczęściej wysoko gorączkuje, odczuwa bóle mięśni, głowy, intensywnie kaszle. Spośród powikłań wymienić należy zapalenia ucha środkowego, bakteryjne  zapalenia płuc wywołanego przez nadkażenie najczęściej pneumokokami, z rzadszych powikłań może wystąpić zapalenie mięśnia sercowego oraz inne poważne stan y kliniczne. Dzieci do 5 lat są drugą co do częstości (po pacjentach 65+) grupą wymagającą hospitalizacji.

Najskuteczniejszą metodą profilaktyki są szczepienia przeciw grypie. Każdego roku szczepionki są dostosowywane do aktualnie krążących wirusów, dlatego jest to szczepienie, które należy powtarzać w każdym sezonie.

Badania potwierdzają, że u dzieci zaszczepionych przeciw grypie znacznie rzadziej dochodzi do poważnych powikłań wymagających hospitalizacji. W grupie małych dzieci, zaszczepionych przeciw grypie zgodnie ze wskazaniami ( dzieci do ukończenia 9.r.ż w pierwszym sezonie otrzymywania szczepień wymagają dwóch dawek, w każdym kolejnym jednej, bez względu na wiek) stwierdzono spadek ryzyka hospitalizacji z powodu grypy o 60%. Zmniejsza się również istotnie ryzyko zachorowania na grypę.

Warto podkreślić, że w obecnym sezonie szczepienia przeciw grypie są dla dzieci całkowicie refundowane, czyli bezpłatne.

Szczepionkę przeciw grypie można podać dzieciom po ukończeniu 6 miesięcy. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania u najmłodszych niemowląt zaleca się realizowanie tzw ”strategii kokonu” czyli otoczenie dziecka osobami uodpornionymi. Wskazane jest wykonanie szczepień u wszystkich osób z bliskiego kontaktu z niemowlakiem- rodziców, rodzeństwa, dziadków itp.

Kolejną drogą zmniejszającą ryzyko zakażenia u dziecka w pierwszych miesiącach życia jest szczepienie kobiety w okresie ciąży. Wyprodukowane przez organizm matki przeciwciała przechodzą przez łożysko zwiększając odporność dziecka na początku jego życia.

Covid-19

Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 , powodujące Covid-19, mimo zakończonego  oficjalnie okresu pandemii, zagraża nam nadal. Pojawiają się nowe warianty wirusa, cechujące się różną zdolnością do zakażania oraz nasileniem i ciężkością objawów klinicznych. Nadal nie wiemy jak będą przebiegały zakażenia koronawirusem w najbliższym sezonie, wiemy jednak, że ilość zakażeń wzrasta z dnia na dzień.

Szczepienia przeciw koronawirusowi dostępne są dla dzieci które ukończyły 6 miesięcy. Ich dawka i schemat uzależniony jest od wieku dziecka.

Zakażenia RSV

RSV to wirus wywołujący ciężkie postacie zakażenia dróg oddechowych przede wszystkim u dzieci w pierwszych 2 latach życia . Zakażenie przybiera postać zapalenia oskrzelików. Starsze dzieci również mogą zachorować. U nich najczęściej dochodzi do infekcji górnych dróg oddechowych, ale również zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc. Na razie nie mamy dostępnej dla dzieci szczepionki. Od tego sezonu możemy zaszczepić natomiast osoby powyżej 60.r.z. Jest to istotna profilaktyka, zwłaszcza dla osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego i układu krążenia. Zmniejsza również ryzyko zakażenia najmłodszych dzieci przez ich dziadków.

Zakażenia pneumokokowe

Pneumokoki są niebezpieczną bakterią dla dzieci do 5 lat, a zwłaszcza w pierwszych 2 latach życia,  osób w wieku podeszłym oraz osób z chorobami przewlekłymi. W układzie oddechowym bakteria ta odpowiada za ciężkie zapalenia płuc oraz stany zapalne w obrębie górnych dróg oddechowych. Zakażenie może być powikłaniem grypy. Najcięższe postacie infekcji pneumokokowych to sepsa i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.Od 2017 roku szczepienie to znalazło się w bezpłatnym programie szczepień polskich dzieci. Warto pamiętać o planowym podaniu szczepień, aby chronić dzieci od pierwszych miesięcy życia, czyli wtedy, kiedy ryzyko zachorowania jest największe.

Dbanie o zdrowie dzieci to działania kompleksowe. Aktywny tryb życia, ruch, spacery nawet w chłodne dni, wartościowe posiłki, suplementacja witaminy D3 to bardzo ważne elementy budowania odporności. Niezbędnym elementem ochrony przed najpoważniejszymi zrachowaniami są jednak szczepienia ochronne.