O tarczycy słyszymy głównie w przypadku schorzeń, jakimi są jej niedoczynność lub nadczynność. Wielu z nas nie wie jednak, co one oznaczają i jakie skutki niosą dla naszego organizmu. Jaką rolę w ludzkim ciele odgrywa tarczyca?

Tarczyca, a dokładniej gruczoł tarczowy, zbudowany jest ze zrazików, w których znajdują się pęcherzyki gruczołowe wypełnione koloidem. Koloid zawiera tyreoglobulinę, z której w przebiegu reakcji chemicznych powstają hormony - tyroksyna oraz trójjodotyronina. Czynność tarczycy polega na wychwytywaniu jodu z osocza krwi, jego organifikacji i biosyntezie hormonów, które następnie są wydzielane do krwioobiegu. Hormony te po uwolnieniu wędrują do tkanek w postaci wolnej lub - w przeważającej części - w postaci związanej z białkami osocza. Dodatkowo tyroksyna może być przekształcana w tkankach obwodowych do trójjodotyroniny.

Za co odpowiedzialne są wspomniane hormony?

Oba hormony są konieczne dla prawidłowego wzrostu, modulują dojrzewanie tkanek, wpływają na właściwą pracę serca oraz regulują gospodarkę węglowodanową. Co więcej, tyroksyna oraz trójjodotyronina wpływają na dojrzewanie oraz czynność układu: nerwowego, kostnego, mięśniowego i układu krążenia. Odpowiedni poziom hormonów tarczycy jest szczególnie ważny w okresie płodowym, gdyż ma wpływ na prawidłowy rozwoju ośrodkowego układu nerwowego u dziecka. Prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego w medycynie nazywane jest stanem eutyreozy. Zmiana funkcji tarczycy w kierunku nadczynności, zwana jest hipertyreozą, natomiast w kierunku niedoczynności – hipotyreozą.

Czy zmiany w obrębie tarczycy, które powodują np. jej nadczynność, wpływają na zaburzenia mowy lub głosu?

Tak. Nadczynność tarczycy, hipertyreoza, to choroba, która powstaje najczęściej na skutek nadmiernej produkcji hormonów. Do typowych objawów tej choroby można zaliczyć np. uczucie gorąca, nadpobudliwość, wzmożone napięcie nerwowe, kołatanie serca, kłopoty ze snem, drżenie rąk, utratę wagi czy biegunki. Nadczynność tarczycy zaliczana jest do chorób psychosomatycznych, czyli w jej powstawaniu jedną z ról mogą odgrywać czynniki psychologiczne. Skutki nadczynności tarczycy to między innymi silne pobudzenie metaboliczne w obrębie tkanek organizmu, problemy z pamięcią i koncentracją, zwiększone zużycie tlenu, przy jednoczesnym spadku dyfuzji gazów w płucach. Jednym z następstw wspomnianego stanu jest osłabienie siły mięśniowej spowodowane spadkiem ilości substancji wysokoenergetycznych w komórkach.

Co zatem jest skutkiem nadczynności obserwowanym w obrębie mowy i głosu?

Skutkiem obniżenia napięcia mięśniowego jest nosowanie otwarte z powodu niedomykalności głośni, najczęściej w części chrzęstnej. Głos osób z nadczynnością tarczycy jest osłabiony, drżący oraz szybko męczący się, szczególnie podczas śpiewu lub krzyku. Chorzy na nadczynność tarczycy mają znacznie skrócony czas fonacji, ze względu na zmniejszoną pojemność płuc, a ich oddech jest krótki i płytki. Pod wpływem strachu, niepewności, czy wzmożonej pobudliwości głos chorych staje się ochrypły i drżący, tzn. taki, który brzmi jak u osoby, która jest w stanie ciągłego stresu. Przemawiający mają problemy z odniesieniem się do wcześniej wypowiedzianych kwestii z powodu niskiej koncentracji oraz brakiem pamięci. Z tego powodu osoby z nadczynnością tarczycy mówią szybko, aby nie zapomnieć o tym, co chcą powiedzieć. Chorzy na nadczynność tarczycy muszą leczyć się endokrynologiczne.

Jak wygląda to w przypadku niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy, zwana hipotyreozą, jest objawowo chorobą odwrotną do nadczynności gruczołu tarczowego. Spowodowana jest najczęściej niedoborem hormonów tarczycy, prowadzącym do spowolnienia procesów metabolicznych.

Czy niedoczynność tarczycy ma większy wpływ na zaburzenia mowy i głosu niż nadczynność?

Tak. Niedoczynność gruczołu tarczowego ma większe znaczenie w dziedzinie logopedii niż nadczynność. Dzieci urodzone z hipotyreozą, która nie jest wyrównywana, cechują się niskim wzrostem, niedorozwojem umysłowym i fizycznym. Jeżeli niedoczynność występuje w wieku młodzieńczym, dzieci mogą być otępione i występuje u nich zwolnienie wzrostu. Ponadto, niedoczynność tarczycy w wieku dziecięcym może wywołać niedosłuch oraz opóźnienie rozwoju mowy, które kojarzone jest z opóźnionym rozwojem psychoruchowym. Opóźnienie rozwoju mowy przy niedoczynności tarczycy najczęściej jest spowodowane obrzękiem śluzówki w obrębie ucha środkowego, który powoduje niedosłuch przewodzeniowy, co z kolei zaburza prawidłowe brzmienie głosek.

Jak skutki występują u osób dorosłych?

U dorosłych niewyrównana niedoczynność tarczycy objawia się w skrajnych przypadkach obrzękiem śluzowatym, który jest skutkiem nagromadzenia się dużej ilości glikozaminoglikanów w tkance podskórnej. Cechą tego schorzenia jest zgrubienie i wysuszenie skóry, twarz jest nalana, o tępym wyrazie, powieki napuchnięte, z niekiedy towarzyszącym powiększeniem języka. W rzadkich przypadkach niewyrównywana niedoczynność tarczycy może prowadzić do przełomu hipometabolicznego, który jest stanem zagrożenia życia.

Jakie najistotniejsze zmiany w mowie i głosie niesie ze sobą niedoczynność tarczycy?

Najistotniejsze zmiany mające wpływ na mowę osób z niedoczynnością tarczycy to pogrubienie warg i języka utrudniające przy tym poprawną artykulację. Mowa jest niewyrazista, a także monotonna i pozbawiona wokalizmu, muzykalności. Wolna mowa spowodowana jest obrzękiem narządów fonacyjnych, artykulacyjnych i oddechowych oraz spowolnieniem umysłowym, zaburzającym koncentrację. Przy niedoczynności gruczołu tarczowego występuje porażenie mięśnia tarczowo-nalewkowego, co wpływa na niedomykalność głośni. U wszystkich chorych w zaawansowanym stadium występuje niedrożność nosa, która spowodowana jest obrzękami w jamie nosowej, a to powoduje nosowanie zamknięte. Chorzy z niedoczynnością tarczycy muszą być pod opieką endokrynologiczną.

mgr Sylwia Świdzińska, neurologopeda