Kolonoskopia i gastroskopia - poradnik

Gastroskopia jest badaniem górnego odcinka przewodu pokarmowego za pomocą giętkich wzierników zakładanych przez jamę ustną bądź nosową. Zazwyczaj jest to zabieg diagnostyczny pozwalający na ocenę makroskopową przełyku, żołądka i dwunastnicy. Przy użyciu kleszczy biopsyjnych umożliwia pobranie wycinków do badania mikroskopowego, czy wykonania testu na obecność Helicobacter pylori. Gastroskopia bywa również zabiegiem diagnostyczno-terapeutycznym, dzięki któremu wykonuje się bardziej złożone procedury, takie jak polipektomia, dywulsja balonowa, skleroterapia, koagulacja, ligacja, mukozektomia, czy dyssekcja podśluzówkowa. Co ważniejsze pozwala na tamowanie ostrych krwawień i usuwanie ciał obcych z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zatem udział gastroskopii w obecnych czasach w gastroenterologii jest naprawdę duży.

Wskazania do gastroskopii

1) dolegliwości sugerujące nieprawidłowości w obrębie przełyku: zaburzenia połykania, bolesne połykanie, jadłowstręt, przewlekłe wymioty o nieustalonej przyczynie, spożycie lub podejrzenie spożycia substancji żrącej;

2) dolegliwości sugerujące nieprawidłowości w obrębie żołądka: przewlekłe bóle brzucha, szczególnie jeżeli towarzyszą im objawy sugerujące przyczynę organiczną (utrata masy ciała, niedokrwistość, jadłowstręt),krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego – aktywne, przedłużające się, nawracające;

3) inne dolegliwości sugerujące nieprawidłowości mogące występować w obrębie całego przewodu pokarmowego lub zaburzenia wchłaniania jelitowego:

• przewlekła niedokrwistość z niedoboru żelaza o nieustalonej przyczynie,

• podejrzenie ciała obcego w przewodzie pokarmowym,

• pacjenci przed planowanym przeszczepem narządów,

• utrata masy ciała u osoby, która nie odchudza się.

Niekiedy gastroskopia jest wskazana również u dzieci. Poza opisanymi powyżej wskazaniami, dodatkowo u dzieci powodem zalecenia gastroskopii mogą być:

• niedostateczne przyrosty wzrostu i masy ciała oraz wynikające z tego zaburzenie rozwoju,

• nieuzasadniony niepokój i drażliwość u niemowląt i małych dzieci.

Jak wspomniano wcześniej gastroskopia posiada również cały szereg wskazań terapeutycznych, na które najczęściej kierowani są chorzy w trybie hospitalizacji planowej bądź pilnej. Konieczność wykonania takiego badania zazwyczaj jest podejmowana ze strony lekarza prowadzącego.

Ile trwa badanie gastroskopowe?
Jest to częste pytanie zadawane przez pacjenta przed zabiegiem. Zazwyczaj przy dobrej współpracy badanego gastroskopia diagnostyczna trwa od 2 do 5 minut. Procedury bardziej złożone wykorzystujące dodatkowy osprzęt potrafią przedłużyć badanie do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu minut. Wymaga to często znieczulenia ogólnego dla komfortu pacjenta, jak również całego zespołu medycznego.

Jak się przygotować?
Na gastroskopię należy zgłosić się na czczo. Pozostajemy bez posiłku przynajmniej przez 6 godzin. I unikamy płynów przez minimum 4 godziny przed gastroskopią. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji nagłych, takich jak krwawienia, czy połknięcia ciał obcych, które wymagają natychmiastowego wykonania gastroskopii.

Przeciwwskazania:
Kardynalnym przeciwwskazaniem jest brak zgody pacjenta na wykonanie zabiegu. Ponadto przeciwwskazaniami do gastroskopii są: perforacja przewodu pokarmowego, wstrząs, niestabilny stan chorego (zawał serca), ciężkie zaburzenia krzepnięcia oraz przebyte zapalenie wsierdzia (do roku od zachorowania).

Gastroskopia terapeutyczna:

Gastroskopia z zabiegiem sklerotyzacji żylaków przełyku

Gastroskopia z zabiegiem ligacji żylaków przełyku

Gastroskopia z zabiegiem polipektomii

Gastroskopia z zabiegiem mukozektomii

Gastroskopia z zabiegiem koagulacji angiodysplazji za pomocą aparatu APC

Gastroskopia z zabiegiem koagulacji zmian dysplastycznych np. w przełyku Barretta Gastroskopia z zabiegiem obliteracji krwawiącego wrzodu

Gastroskopia z zabiegiem usuwania ciał obcych

Gastroskopia z zabiegiem klipsowania np. zmiany Dieulafoya

Kolonoskopia jest badaniem dolnego odcinka przewodu pokarmowego za pomocą giętkich wzierników zakładanych przez odbyt. Celem zabiegu jest osiągnięcie kątnicy i intubacja endoskopowa jelita krętego. Zazwyczaj jest to zabieg diagnostyczny pozwalający na ocenę makroskopową jelita grubego, krótkiego odcinka jelita cienkiego i kanału odbytu. Dobrym zwyczajem podczas wykonywania procedury jest ocena palpacyjna per rectum oraz opis zewnętrzny okolicy okołoodbytniczej. Przy użyciu kleszczy biopsyjnych pobiera się wycinki do badania mikroskopowego.

Kolonoskopia bywa również zabiegiem diagnostyczno-terapeutycznym, dzięki któremu wykonuje się bardziej złożone procedury, takie jak polipektomia, koagulacja, dywulsja balonowa, mukozektomia, czy dyssekcja podśluzówkowa. Co ważniejsze pozwala na tamowanie ostrych krwawień i usuwanie ciał obcych z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Wskazania do kolonoskopii:
Kolonoskopia diagnostyczna, jak sama nazwa wskazuje jest wykonywana w celu wykrycia schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Badanie zaleca się przy podejrzeniu raka jelita grubego, w przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego, a także wtedy, gdy w kale jest krew. Do objawów, których wystąpienie powinno skłonić do kolonoskopii jest niewyjaśniona niedokrwistość, zaburzenia rytmu wypróżniania, a także silne bóle brzucha o niewyjaśnionej przyczynie. Kolonoskopia terapeutyczna jest wykonywana w celu usunięcia polipów (polipektomia) lub ciał obcych znajdujących się w przewodzie pokarmowym. Kolonoskopię terapeutyczną wykonuje się także w przypadku powstania niebezpiecznych dla zdrowia pacjenta zwężeń powstałych na skutek rozwijających się schorzeń. Kolonoskopia profilaktyczna umożliwia monitorowanie kondycji pacjenta narażonego na wystąpienie nieswoistego zapalenia jelit, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy też choroby Leśniowskiego-Crohna. Schorzenia te zwiększają ryzyko pojawienia się raka jelita grubego.

Jak długo trwa badanie kolonoskopowe?
Kolonoskopia jest zabiegiem, którego czas uwarunkowany jest przebiegiem anatomicznym jelita grubego, techniką wykonywaną przez endoskopistę jak również progiem pobudliwości bólowej pacjenta. Czas jaki zazwyczaj poświęca się wykonaniu kolonoskopii trwa 15 do 40 minut. Ponadto zalecanym czasem wyprowadzania endoskopu to minimum 6 minut.

W czasie trwania zabiegu kolonoskopii wykorzystujemy insuflacje dwutlenkiem węgla. Użycie dwutlenku węgla w miejsce klasycznej insulfacji powietrzem zmniejsza ból brzucha oraz uczucie wzdęcia po badaniu.

Przygotowanie do badania:

Opisane obszernie w formularzu przygotowania do kolonoskopii.

Przeciwwskazania:
Najczęstsze przeciwwskazania stanowią: objawy zapalenia otrzewnej, podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego, ciężkie choroby serca i płuc (zawał serca, ciężka zdekompensowana niewydolność serca), ostra niewydolność oddechowa, ciąża, ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi (przy planowanej biopsji lub wycięciu polipa). Decyzje na temat odstąpienia od kolonoskopii i wykonania jej w późniejszym terminie podejmuje się często indywidualnie.

Używanie osprzętu dodatkowego
Nierzadkim wskazaniem do zabiegu jest użycie osprzętu dodatkowego w celu wykonania złożonej kolonoskopii diagnostyczno-terapeutycznej. Jest to wymóg podyktowany przez pacjenta, ale i również przez lekarza kierującego. Praktyką gastroenterologiczną coraz szerzej stosowaną jest chromoendoskopia przy użyciu barwników chemicznych, czy wąskich pasm spektrum świetlnego przy użyciu przygotowanej do tego elektroniki. Korzystanie z mapowania celowanego, czy ślepego w nieswoistych zapaleniach jelita jest wymogiem gastroenterologicznym przy dłużej trwających procesach zapalnych. Użycie pętli diatermicznej do polipektomii jest zabiegiem powszechnym i dla wykonujących kolonoskopię od dłuższego czasu często wpisanym w procedurę. Polipy duże spotyka się raptem w 5-6% przypadków wszystkich kolonoskopii. Zatem niezbyt często pacjent poddawany zabiegowi polipektomii endoskopowej musi przejść kolonoskopię w trybie hospitalizacyjnym. Ogólnie polipy znajdowane są u blisko 20-40% pacjentów podczas rutynowej kolonoskopii.